Fokus Grupi në Pejë

Fokus Grupet ishin pjesë integrale e Vlerësimit të Nevojave të NMVM-ve në sektorin e turizmit në Kosovë. Këto fokus grupe janë një komponent i Programit Green Hub, një program i cili zbatohet nga Sustainability Leadership Kosova në partneritet me VentureUP dhe UNDP Kosovë. Ky program është duke udhëhequr ndryshimin dhe nxitjen e trendeve të ekoturizmit në Kosovë. Në këtë fokus grup ne kemi pritur përfaqësues nga nën-sektorë të ndryshëm të turizmit nga rajoni i Pejës.

Si kudo në botë, pandemia e COVID-19 ka ndikuar negativisht në sektorin e turizmit në Pejë. Vitin e kaluar, për shkak të pandemisë, disa nga bizneset nuk mundën të operonin fare, ndërsa të tjerët e bënë me kapacitete shumë të kufizuara. Pandemia preku jo vetëm gastronominë, guidat turistike dhe operatorët turistikë por edhe Muzeun e Pejës. Në këtë muze numri i vizitorëve ka rënë jashtëzakonisht në krahasim me vitet e mëparshme. Megjithatë, gjatë pandemisë, Muzeu dhe disa nga bizneset e tjera e kanë shfrytëzuar këtë periudhë për të ndërmarrë punime ndërtimore në ndërmarrjet e tyre për të përmirësuar përvojën e vizitorëve.

Industria e akomodimit dhe gastronomia janë disa nga nënsektorët që janë goditur më shumë për shkak të pandemisë. Mbyllja e kufijve të Kosovës gjatë pandemisë shkaktoi ndalimin e ardhjeve të turistëve të huaj dhe vetëm në verën e vitit 2021 kur masat e bllokimit u lehtësuan, ky sektor filloi të rikthehej në jetë. Sipas një zyrtari nga komuna e Pejës, të dhënat tregojnë se në këtë komunë ka pasur një ulje të fitimit prej rreth 4 milionë eurosh për shkak të mungesës së turizmit gjatë pandemisë.

Për sa i përket të ardhmes së bizneseve të tyre, shumica e pjesëmarrësve u shprehën se nuk janë të shqetësuar, pasi natyra e punës së tyre ka potencial për të vazhduar drejt zhvillimit dhe rritjes më të madhe. Megjithatë, shqetësimi më i madh i tyre kur bëhet fjalë për rajonin e Pejës është biodegradimi, si shpyllëzimi, mbeturinat, ndërtimet e tepërta, përdorimi i mjeteve jo miqësore me mjedisin, etj.

Disa nga sugjerimet që sipërmarrësit kanë marrë nga turistët janë: ruajtja e pyjeve të virgjëra dhe ndalimi sa më i shpejtë i ndërtimit të rrugëve në pyje dhe male. Sipas tyre, Kosova duhet të zhvillojë turizmin malor, por deponitë e mbeturinave në të gjithë mjedisin natyror mund të ndikojnë negativisht në turizëm, duke rezultuar në rënie të ardhjes së turistëve. Në zonën e Gjeravicës dhe Hajlës, degradimi i mjedisit është mjaft i madh dhe çdo turist ankohet se këto çështje duhet të zgjidhen sa më shpejt. Ata janë gjithashtu të shqetësuar për menaxhimin e ujërave të zeza, duke ndotur rrjedhën e lumenjve, duke degraduar cilësinë e ujit dhe duke e bërë atë toksik për njerëzit dhe mjedisin. Për më tepër, një tjetër dukuri negative është gjuetia dhe gjuajtja me armë në ajër në zonat malore, të cilat po krijojnë frikë tek turistët. Pyetja kryesore dhe më e shpeshtë që turistët i bëjnë operatorëve turistikë është nëse do të jenë të sigurt gjatë qëndrimit të tyre në Kosovë.

Kohët e fundit ka edhe kërkesa të tilla si shmangia e përdorimit të plastikës kur shërbehet në restorante dhe hotele, por ndonjëherë operatorët turistikë hasin në vështirësi dhe nuk arrijnë të përmbushin plotësisht kërkesat e tyre për shkak të kostos së lartë dhe vështirësisë në gjetjen e produkteve alternative.

Përkundër faktit se pandemia ka ndikuar mjaft negativisht në bizneset në sektorin e turizmit në rajonin e Pejës, ndërmarrësit nuk kanë ndryshuar fare tarifat e tyre. Disa nga bizneset si guidat turistike, operojnë duke shitur paketa turistike vjetore dhe pasi i shesin paraprakisht, edhe nëse çmimet rriten masivisht, ata nuk mund të bëjnë asgjë deri në 2 vjet më vonë.

Qëllimi kryesor për shumicën e bizneseve në sektorin e turizmit është të ofrojnë një përvojë unike të kulturës kosovare. Kur bëhet fjalë për trendet globale të qëndrueshmërisë, ata pohojnë se përpiqen t'i përshtatin dhe ndjekin këto praktika, por megjithatë është mjaft e vështirë për ta që t'i përafrojnë këto praktika duke qenë se në Kosovë termi 'qëndrueshmëri' është mjaft i ri. Megjithatë, ata besojnë se me kalimin e kohës do të jenë në gjendje të zbatojnë praktika të qëndrueshmërisë jo vetëm në bizneset e tyre, por edhe në stilin e jetës së tyre personale.

Ndonëse janë të hapur dhe duan të bëjnë investime inovative të cilat janë miqësore me mjedisin, ata nuk kanë pasur ende mundësinë ta bëjnë këtë, sepse mundësitë për investime dhe financim janë mjaft të kufizuara. Për shembull, rrjeti elektrik në Rugovë është shumë i dobët, dhe mënyra e vetme për ta rregulluar këtë problem është instalimi i paneleve solare, por kostoja e instalimit të tyre është mjaft e lartë.

Ky rajon mund të zgjasë muajt e tyre të funksionimit edhe në sezonin dimëror, pasi aktualisht ato janë aktive vetëm gjatë sezonit të verës. Në vitin 2019 ata filluan me shëtitje me borë dhe turne me ski dhe tani synimi i tyre është të zgjerojnë turizmin në atë mënyrë që të kalojë vazhdimisht nga stina e verës në sezonin e dimrit.